Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), sadece dikkat dağınıklığı ya da hareketlilikle sınırlı değildir; aynı zamanda bireyin planlama, organize olma, dürtü kontrolü ve görevleri sürdürme gibi yürütücü işlev alanlarında da zorluk yaşamasına neden olabilir. Bu güçlükler; akademik başarıyı, sosyal ilişkileri ve günlük yaşam becerilerini doğrudan etkileyebilir.

Yürütücü işlev becerileri, bireyin yaşamını düzenleme kapasitesinin temelini oluşturur. Bu program, çocuklar, ergenler ve genç yetişkinler için yürütücü işlevleri geliştirmeye, dikkat süreçlerini güçlendirmeye ve bireyin kendi potansiyelini daha işlevsel biçimde kullanmasına destek olmayı hedefler.

Uygulama Alanları

• Dikkatini sürdürmede ve yoğunlaştırmada güçlük

• Duygu düzenleme zorlukları

• Sosyal ilişkilerde zorluk,

• Görevleri başlatmakta ya da zamanında tamamlamakta zorlanma

• Sınavlara veya ödevlere hazırlıkta planlama eksiklikleri

• Sık sık eşyaları unutma, kaybetme, dağınıklık

• Dürtüsel davranışlar, düşünmeden hareket etme

• Akademik başarıda dalgalanmalar

• Erteleme, organize olamama, zamanı verimli kullanamama

• Ev içi ya da okul ortamında sık sık uyarı alma

• Sosyal ilişkilerde sabırsızlık ve empati güçlükleri

• Sınavlara hazırlıkta sürdürülebilir bir plan oluşturamama (YKS, LGS, IB, SAT vb.)

Süreç ve Sürekli Destek

Program bireysel olarak yürütülmekte ve danışanın yaşına, dikkat kapasitesine ve ihtiyaç duyduğu yürütücü beceri alanlarına göre yapılandırılmaktadır. Çocuk ve ergen danışanlarla çalışırken, aileyle düzenli iletişim kurularak ev ve okul ortamında da destekleyici uygulamaların sürdürülmesi hedeflenir.

Ayrıca, program süresince danışanımın günlük hayatta karşılaştığı zorlanmalarda bana kolayca ulaşabilmesi için erişilebilirlik esası benimsenir. Bu, özellikle ergen danışanların sürdürülebilir motivasyon geliştirmelerinde etkili olmaktadır.

Yürütücü İşlevlerin Temel Bileşenleri

1. Dikkat Sürekliliği

Bireyin dikkatini belirli bir göreve yönlendirebilmesi ve dikkati belli bir süre boyunca sürdürebilmesidir. Dikkat dağınıklığı olan çocuklar sıklıkla görevden uzaklaşır ya da detayları gözden kaçırabilir.

2. Çalışma Belleği (Kısa Süreli Bilgi İşleme)

Yeni bilgileri kısa bir süreliğine akılda tutarak işlem yapabilme becerisidir. Çok aşamalı yönergeleri uygulamak ya da zihinden işlem yapmak gibi durumlarda devreye girer.

3. Zihinsel Esneklik

Duruma göre düşünce ya da yaklaşımı değiştirebilme yeteneğidir. Kurallar değiştiğinde uyum sağlamak ya da farklı bir çözüm yolu bulmak bu beceriyle ilgilidir.

4. Planlama ve Organizasyon

Hedeflere ulaşmak için adım adım plan yapabilme ve gerekli malzeme, zaman, dikkat gibi kaynakları organize edebilme becerisidir. Bu alanla ilgili güçlüklerde görevler eksik ya da geç tamamlanabilir.

5. Dürtü Kontrolü

Davranmadan önce durup düşünmeyi ve anlık istekleri erteleyebilmeyi sağlar. Bu beceride zorlanan bireyler çoğu zaman “önce yapar sonra düşünür”.

6. Zaman Yönetimi

Verilen süreyi etkili kullanma, zamanı öngörebilme ve görevlere zamanında başlama/bitirme becerisidir. Zaman algısı zayıf olan bireyler sık sık geç kalabilir veya bir işe gereğinden fazla zaman ayırabilir.

7. Görev Başlatma ve Sürdürme

Bir işe başlamakta zorlanmamak ve görevi tamamlayana kadar devam ettirebilmektir. Erteleme alışkanlığı ve motivasyon düşüklüğü bu beceriyle yakından ilişkilidir.

8. Öz-Düzenleme (Kendini İzleme ve Yönlendirme)

Kişinin kendi duygu, düşünce ve davranışlarını fark edebilmesi, değerlendirebilmesi ve gerektiğinde yön değiştirebilmesidir. Bu beceri, bireyin davranışlarının sonuçlarını görmesine ve kendini geliştirmesine katkı sağlar.

Bu programda yapılandırılmış teknikler, bireysel ihtiyaçlara göre planlanan oturumlar ve çeşitli destekleyici araçlar bir arada kullanılır:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) Temelli Müdahaleler
BDT ilkeleri doğrultusunda, bireyin dikkatini etkileyen düşünce kalıplarını fark etmesi, odaklanmayı kolaylaştıran zihinsel beceriler geliştirmesi hedeflenir. Özellikle ergenlerle yapılan çalışmalarda içsel motivasyonun artırılmasına ve hedef odaklı düşünme alışkanlıklarının gelişmesine katkı sağlar.

Yürütücü İşlev Eğitimi
Planlama, önceliklendirme, zaman yönetimi, hedef belirleme, görev tamamlama gibi alanlara odaklanılır. Yapılandırılmış seanslarda bireyin günlük yaşantısına entegre edebileceği stratejiler geliştirilir.

Attentioner Programı
Bilimsel temelli dikkat geliştirme programı olan Attentioner, özellikle dikkat süresi kısa, çabuk sıkılan ya da dış uyaranlara karşı hassas çocuklar için yapılandırılmıştır. Oyun temelli ve eğlenceli etkinliklerle dikkat sürekliliği ve dürtü kontrolü desteklenir.

Psikoeğitimsel Destek ve Takip
Danışanla birlikte hedef belirlenir, ilerleme izlenir ve bireyin hangi alanlarda desteklenmeye ihtiyaç duyduğu periyodik olarak değerlendirilir. Bu süreç, hem bireyin hem ailesinin bilinçli şekilde sürece dahil olmasını sağlar.

Eğitsel ve Görsel Materyaller
Zaman yönetimi çizelgeleri, görev takibi tabloları, dikkat kartları, ödül sistemleri ve bireysel farkındalık formları gibi araçlar kullanılarak, sürecin hem eğlenceli hem sürdürülebilir olması sağlanır.

Yürütücü İşlev ve DEHB Destek Programı